روح و روانشان شاد باشد.
روابط عمومی انجمن دوستداران و حافظان خشت خام
آثار دوره تیموری یزد را ببینید
میدان امير چخماق مشهورترین میدان یزد
گردشگران امیر چخماق را نام میدانی در شهر یزد میدانند که در آن بنایی چند طبقه، مسجد و حسینیهای به همین نام وجود دارد.
به گزارش هنرنیوز،میدان امیرچخماق نام میدانی در شهر یزد است. مجموعه بناهای تاریخی امیرچخماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و آب انبار که قدمتشان به دوره تیموریان (قرن ۹ هجری) برمی گردد.
در آن دوره امیرجلالالدین چخماق از سرداران شاهرخ تیموری و حاکم یزد بود که با همکاری همسر خود فاطمهخاتون برای آبادانی یزد مجموعهای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد امیرچخماق را ساخت.
گردشگران امیر چخماق را نام میدانی در شهر یزد میدانند که در آن بنایی چند طبقه، مسجد و حسینیهای به همین نام وجود دارد. ساختمان بنای امیر چخماق ورودی بازارچه و بخشی از حسینیهای است که در قرن ۱۳ هجری بنا شدهاست.
حسینیه امیر چخماق توسط یکی از فرمانروایان یزد خراب شد هم اکنون این بنا در حال بازسازی و تبدیل دوباره به حسینیه میباشد.
در واقع این مجموعه با ارزش که نقطه خیابانهای اصلی شهر است شامل مسجد، تکیه، بقعه ستی فاطمه، بازارچه حاجی قنبر، آب انبار ستی فاطمه، نخل و آب انبار تکیه امیر چخماق میباشد. این مجموعه از آثار قرن نهم هجری است که امیر جلالالدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری هنگامی که به حکومیت یزد رسید با همکاری همسر خود ستی فاطمه خاتون برای آبادانی، شهر آن را بنیان نهاد.
بانیان در شمال مسجد، میدانی ایجاد کردند که هم اکنون پابرجاست و مرکز شهر یزد است. این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده است، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده است.
اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شده است . البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج پیدا کرده است.
در شرق میدان ا میر چخماق، بازاری به نام حاجی قنبر وجود دارد. این بازار از بناهای نظامالدین حاجی قنبر جهانشاهی است. این شخص که به امر جهانشاه قره قریونلو به حکومت یزد رسیده بود آثار دیگری هم در یزد بنا کرد. بعدها بر سر در بازار بنای زیبا و بلندی به اسلوب بناهای موجود در تکیـههای یزد سـاخته شد.
این بنـای عظیـم یکی از معـرفهای شهر یزد است و هنگـامی که میگوینـد « میرچخماق» مرادشان همین بناست در حالی که از آثر امیر چخماق نیست. مسجد امیر چخماق که در تاریخهای یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است .
در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شامی حاکم یزد از امراء و سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (بی بی) فاطمه خاتون احداث شده است.
این مسجد در سال ۸۴۱ هـ.ق به پایان رسید و از حیث زیبایی، وسعت، اهمیت و اعتبار بعد از مسجد جامع شهر قرار دارد در توصیف این مسجد باید گفت که در کریاس (ساختمان جلوی درب وروردی) مسجد به میدان میر چخماق باز میشود، سنگی نصب گردیده که بر آن متن وقفنامهای به خط نسخ نقر شده است.
در طرف راهروی شمالی که از درب کریاس به صحن وارد میشود، شبکههایی ظریف از کاشیهای معرق در پنجرهها نصب شدهاند. قسمتی از سردر صفحه ایوان کاشیکاری معرق شده است و جرزهای آن آجری رنگ میباشد. دور خارجی گنبد و بر کمربند آن عبارت «السلطان ظل الله» به کوفی بنایی تکرارشده است.
تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی و با شماره ۳۸۳ و مسجد امیر چخماق در سال ۱۳۴۱ با شماره مستقل ۲۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. همچنین این بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق نیز با شماره ۲۴۱۶ به ثبت ملی رسیدهاست.
تخریب بافت تاریخی به هر نحو تخلف است ؛ چه با مصوبات غیرقانونی و چه حفر تونلهای گردشگری غیرمجاز در خبرها انتقاداتی درخصوص حفاظت از بافت تاریخی از سوی بعضی از نهادهای صنفی درج شد که بررسی آن را می توان در دو بخش قابل اعتنا و غيرقابل اعتنا تقسیم بندی نمود . بخش قابل اعتنای نوشتار ، تأکید بر حفاظت بافت تاریخی است که امروز تقریباً برای همگان این امر روشن و دلایل فرهنگی ، مذهبی و اجتماعی آن مشخص است و قطعاً نهاد میراث فرهنگی به عنوان متولی این امر همواره سعی در حمایت و هدایت فعالیتهای صحیح در این راستا نموده و به پشتوانه قانون می کوشد تا جلوی تخریب و رفتارهای سوء را بگیرد . اما بخش «غیرقابل اعتنای» آن نوشتار و گفتار آنجاست که با کلی گویی و سخن غیر کارشناسانه سعی در رسیدن به هدفی خاص دارد . چنان که یاد شد به این بخش نباید اعتنا نمود اما از آنجا که همین سخن باعث انحراف در برداشت های ذهنی مخاطبین می شود نیاز به پاره توضیحات احساس شد .
چنانچه یاد شد متولی امور حفاظت از بافتهای تاریخی نهاد میراث فرهنگی است اما ارزیابی عملکرد آن می بایست از دریچه کارشناسی و نه هیاهوهای رسانه ای و هیجانات فردی غیر کارشناسانه اتفاق بیافتد و چه نیکو بود که انتقادات مطروحه از منظر کارشناسی مطرح می شد چرا که هر بخش این نقدها پاسخی داشت که در این نوشتار به اجمال بدان می پردازیم .
1- « مصوبه ، غيرقانوني شورای شهر » : درخصوص مصوبه غیرقانونی شورای شهر مبنی بر کوچک کردن بافت تاریخی ، نیاز به اقدامات اداری کارشناسانه بود و نه بزرگ نمایی رسانه ای که اين امر ، توسط اداره میراث در حال اجراست . چرا که وفق بند ج ماده واحده قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور و بندهای 6 و 11 و 12 ماده 3 قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور ماده 166 قانون برنامه دوم و 115 تنفيذي قانون برنامه چهارم توسعه تنها مقام صالح درخصوص تشخیص لزوم یا عدم لزوم ثبت آثار و محوطه های تاریخی ، سازمان میراث فرهنگی است و سازمان میراث فرهنگی است که این لزوم و میزان آنرا تشخیص می دهد و قطعاً ورود به جنجال های رسانه ای کاری بیهوده و بی ثمر است .
2- « میدان بعثت » : همانطور که کارشناسان امر واقفند میدان بعثت بیش از آنکه به زعم دوستان یک میدان تاریخی !! باشد یک مجموعه مذهبی ـ اجتماعی شهری تحت عنوان تکيه شاه طهماسب که شامل تکیه ، آب انبار و بازارچه بود که بخش تکیه آن بعدتر و با تصمیمات شهری دوران پهلوی تبدیل به میدان شد . بنابراین اقدامات در حال جریان برای این میدان ! نه تنها تخریب یک میدان تاریخی نیست که گامی در جهت احیای یک مجموعه مذهبی است و اقدامات اداره کل میراث فرهنگی در جهت مرمت بخشهای کالبدی آن ، در کنار اقدامات دیگر متولیان امور شهر در این فضا ، دارای مصوبه شورای ترافیک و مراجع ذی صلاح است .
3- « مدیران غیربومی » : هرچند استفاده کردن از این ادبیات «نخ نما» شده دیگر در مجامع فني و کارشناسی جایي ندارد ، اما در همان نوشته انتقادی خوشبختانه و یا متأسفانه به این نکته پاسخ گفته شده و تناقض آشکاری در گفتار دیده می شود چرا که اگر معیار حفاظت از بافت تاریخی « بومی و یا غیربومی بودن مسئولان » بود ، مصوبه شورای شهر که اعضای آن قاعدتاً غیربومی نیستند در جهت تخریب بافت ، به تصویب نمی رسید لذا مناسب بود که عملکرد هر مدیر براساس گفتار و رفتار کارشناسانه آن مورد نقد واقع شود و نه بومی یا غیر بومی بودن که خود ایجاد نوعی نگاه تفرقه انگیر را دامن می زند. چرا که حتی در بیان بزرگان مذهبی ما ، انجا که امام علی (ع) می فرمایند : « انظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال » (به گفته بنگر نه به گوینده آن) ، مناسب بود ما هم به گفتار و رفتار مسئولین نگاه می کردیم و می دیدیم که این کردار از علم و تخصص برمی آید یا نه .
نتیجه گیری : کوتاه سخن آنکه براساس آنچه رفت به نظر ، نقد یاد شده منصفانه و بی طرفانه نمی نماید اما دلیل آنرا نیز می توان آنجا جستجو کرد که هنوز نامه ها و اخطارهای اقدامات غیرمجاز بعضی از مدعیان دوستدار بافت تاریخی در قالب سرمایه گذاری های خاص ، مثل حفر تونل های بدون مجوز با پوشش گردشگری زیر بافت قدیم که از سویي تصرف عدوانی در عرصه های شهری و شارع عام است و از سویی باعث آسیب های جدی به جای جای بافت تاریخی شده در بین ارگانهای ذی ربط در حال رد و بدل است و این ادعای حمایت از بافت تاریخی از بخشی در حال طرح است که بیشترین تخلف ها و اخطارها را یدک می کشد و در عین حال مورد وثوق و حمایت ارگانهای متولی نیز بوده و شاید این نوشتار به نوعی « فرار رو به جلو » و یا به بیان دیگر « دست پیشی » است برای پس نیفتادن .
از طرفی اقدامات غیر کارشناسانه و تنها با نگاه سود اقتصادی شخصی و اختصاصی تحت پوشش فرهنگ و گردشگری از سوی سرمایه گذاران خاص باعث ایجاد نگاه منفی و بدبینانه از سوی مردم ، دوستداران میراث فرهنگی و متولیان این امر می گردد و در انتخاب و حمایت دیگر سرمایه گذاران نیز خلل ایجاد می نماید .
پس نيکوتر آن است که از جايگاه خود در جهت خير و انصاف سخن بگوييم و از منظر کارشناسي به موضوعات بنگريم .
منبع: اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان یزد
http://yazd.yazdchto.ir/SC.php?type=component_sections&id=31&t2=DT&sid=1591