بازار تاریخی امیرچخماق یزد در سیطره جگرکی‌ها

گزارش تشریحی ــ تصویری مهر/

مجموعه بناهای تاریخی امیرچخماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و آب انبار که قدمتشان به دوره تیموریان برمی گردد و در فهرست آثار تاریخی کشور نیز به ثبت رسیده اند اکنون به محل فروش جگر و کباب و پاتوقی برای افاغنه ساکن شهر تبدیل شده است.

به گزارش خبرنگار مهر، امیرجلال‌الدین چخماق از سرداران شاهرخ تیموری و حاکم یزد بود که با همکاری همسر خود فاطمه‌خاتون برای آبادانی یزد مجموعه‌ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد امیرچخماق را ساخت.

اکنون گردشگران امیر چخماق را نام میدانی در شهر یزد می دانند که در آن بنایی چند طبقه، مسجد و حسینیه ای به همین نام ‌وجود دارد. ساختمان بنای امیر چخماق ورودی بازارچه و بخشی از حسینیه‌ای است که در قرن ۱۳ هجری بنا شده است. قدمت بنای میدان و تکیه امیرچخماق به قرن نهم هجری می رسد.

از 59 بنای مذهبی تاریخی یزد که هر یک ویژگی معماری، تاریخی و فرهنگی خاصی دارند، مجموعه امیر چقماق که چخماق نیز گفته می شود از جایگاه خاصی برخوردار است. این مجموعه، مسجد امیر چقماق، بقعه ستی فاطمه، بازار حاجی قنبر، آب انبار ستی فاطمه، آب انبار تکیه، نخل و تکیه امیر چخماق را در بر گرفته است.

مسجد امیر چخماق در سال 1341 هجری شمسی و با شماره 247  و تکیه امیر چخماق در سال 1330 با شماره مستقل 383 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. همچنین این بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق نیز با شماره 2416 به ثبت ملی رسیده است.

میدان امیرچخماق یزد قرار بود طبق طرح جامعی که برای آن تدوین شده با احداث دو دیوار در کناره های آن تا چهار راه شهدا به شکل مستطیل بسته شود تا از ارتعاشات و صدای خودروهایی که در اطراف آن تردد می کنند جلوگیری شود اما اکنون دیواره های ساخته شده در دو طرف عمارت امیرچخماق به مدت پنج سال است که نیمه کاره رها شده و از زیبایی این تک بنا کاسته است.

غیر از ساخت دیوارهای نیمه کاره عمارت امیر چخماق بازارچه آن نیز جلوه نامناسبی را به مجموعه القا کرده است. در گذشته حاکمی به نام حاجی قنبر در زیر عمارت بازارچه ای ساخت تا بازاری برای رونق اقتصادی شهر باشد و صنایع دستی یزد در آن مکان به فروش برسد اما اکنون بازارچه صنایع دستی امیرچخماق به بازار جگر فروشانی تبدیل شده است که برای باز کردن اشتهای بازدیدکنندگان چربی روی آتش می سوزانند و گردشگران خارجی را فراری می دهند!

میدان امیرچخماق که یکی از بناهای مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است اکنون به محل تجمع افاغنه و اعراب ساکن شهر یزد تبدیل شده است.

پاتوق این افراد در سایت تاریخی شهر یزد، آتش روشن کردن های آنها و پهن کردن بساط ناهار زیر سقف بازارچه و ... باعث شده رنگ سنگ بخشهایی از عمارت سیاه شود.

اما آسیب رساندن به بدنه سنگی عمارت امیرچخماق تنها محدود به حضور مهاجران شهر یزد نیست. بعد از ظهر هر روز می توان بساط بازی فوتبال پسربچه هایی را دید که هر کدام از رواق های عمارت امیرچخماق را به چارچوب دروازه فوتبالشان تبدیل کرده اند و با هر ضربه توپهای سخت پلاستیکی به دیواره های این عمارت به مرور زمان بخشی از کاشیهای چند صد ساله آن را از بین برده و می برند.

بی توجهی ها به مجموعه امیرچخماق تنها معطوف به ساختمان آن نیست بلکه قسمتهایی از قدیمی ترین نخل چوبی یزد که در کنار این مجموعه قرار دارد نیز به دلایل مختلف از جمله روشن کردن آتش در کنار آن سوخته است.

نخل میدان امیرچخماق با 450 سال عمر متعلق به عصر صفوی است و به نخل حیدری ها معروف است. بلندی این نخل 8.5 متر و اضلاع آن نیز 8.5 در 8.5 متر است.

نخل مجموعه امیر چخماق به عنوان یکی از بزرگ ترین نخل های استان یزد در مراسم عزاداری روز عاشورا به عنوان نمادی از تابوت سیدالشهدا روی دستان بیش از 150 نفر از عزاداران در بین مردم تجمع کننده در میدان امیرچخماق گردانده می شود.

این نخل مجموعه مشبکی از چوبهای تراشیده شده با گره چینی ها و تیرهای بزرگ است که تقریبا به شکل درخت سرو (نماد آزادگی) ساخته شده است.

لزوم نگهداری از بنایی که در دسترس عموم است

به نظر می رسد مجموعه امیرچخماق به عنوان یکی از بناهای تاریخی و شاخص شهر یزد نیازمند رسیدگی بیشتر توسط متولیان میراث فرهنگی استان و فرهنگسازی در خصوص نگهداری از این مجموعه ارزشمند در میان مردم است. چرا که بی توجهی بیشتر به این مجموعه که به راحتی در دسترس همه اهالی شهر قرار دارد، می تواند در آینده ای نزدیک باعث ایجاد خسارات بیشتر به هر کدام از قسمتهای مجموعه امیرچخماق شود.

...................................

گزارش و عکس از فاطیما کریمی

تکيه اميرچخماق، ميراثي فاخر اما در خطر

 ساماندهي و احياء مجموعه و بناي اميرچخماق يزد درحالي به حال خود رها شده است که هر روز بر تعداد تجمع مهاجرين ميدان اضافه مي‌شود و کودکان هنگام بازي توپ‌هايشان را به ديوار بناي اميرچخماق مي‌کوبند. از سوي ديگر تردد خودروها، ريختن زباله و طرح نيمه‌کاره ديوار کشي بنا باعث آشفته‌گي اين اثر ملي شده است. 

هر روز بر تعداد مهاجرين بناي اميرچخماق اضافه مي‌شود

 
خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه ميراث فرهنگي ـ ساماندهي و احياء مجموعه و بناي اميرچخماق يزد درحالي به حال خود رها شده است که هر روز بر تعداد تجمع مهاجرين ميدان اضافه مي‌شود و کودکان هنگام بازي توپ‌هايشان را به ديوار بناي اميرچخماق مي‌کوبند. از سوي ديگر تردد خودروها، ريختن زباله و طرح نيمه‌کاره ديوار کشي بنا باعث آشفته‌گي اين اثر ملي شده است.
 
به گزارش CHN بناي اميرچخماق در وسط شهر يزد واقع شده و يکي از مهمترين بناهاي اين شهر تاريخي است. بر همين اساس گردشگران از سراسر دنيا هنگامي که وارد يزد مي‌شوند، به ديدن اين اثر ملي که شگفتي‌هاي زيادي در زمينه معماري دارد، مي‌روند. اين درحالي است که فضاي بناي اميرچخماق مناسب گردشگري نيست و طرح ساماندهي اين اثر هم به حال خود رها شده است.
 
«محسن حاجي‌سعيد»، عضو هیئت امناء انجمن دوستداران و حافظان خشت خام و دبيرشوراي تشکل‌هاي گردشگري استان يزد دراين‌باره به CHN گفت: «بناي اميرچخماق و محوطه پيرامون آن که به مجموعه اميرچخماق شهرت دارد به دست والي يزد در دوره تيموري که اميرچخماق نام داشته ساخته شده است. در آن زمان اين اثر بيرون شهر يزد و به صورت حسينيه ساخته شد. در حالي که سال‌ها اين اثر معرف يزد است، اما امروز مسئولان هنوز موفق به ساماندهي اين مجموعه نشده‌اند.»
 
وي با اشاره به دو ديواري که در دو طرف بنا کشيده شده گفت: «چندسال قبل دو ديوار از طرفين بنا کشيدند تا فضاي ميدان را محصور کنند. اين ديوارها که به شکل تاريخي ساخته شده‌اند نيمه‌کاره رها شدند و در شرايط فعلي نه تنها معنايي ندارند که زيبايي خود اثر را هم مخدوش کردند.»
 
به گفته وي قرار بود که مسيرهاي پشت اين بنا آزادسازي شده و به طرح ساماندهي مجموعه اميرچخماق اضافه شود، اما همچنان به حال خود رها شده است.
 
بناي اميرچخماق در دوره‌هاي مختلف تغيير و تحولاتي داشته است. در ابتدا اين بنا حسينيه‌اي در ميان يک ميدان بود و به مرور زمان و در دوره‌ والي پس از اميرچخماق بازارچه‌اي به نام "حاج‌قنبر" (هم اسم والي يزد) هم به آن اضافه شد که در زير بنا واقع شده و به منظور فروش صنايع دستي و کمک به اقتصاد شهر يزد بوده است.
 
حاجي سعيد دراين‌باره مي‌گويد: «امروز اين بازارچه که مانند يک زيرگذر از زير بنا است، تبديل به مرکز کسب و کار جيگرکي‌ها شده و گاهي بوي جيگر آنقدر در بازارچه مي‌پيچد که گردشگران به داخل آن نمي‌روند.»
 
مسير دسترسي به بالاي بناي اميرچخماق از طريق پله‌کاني است که در ميان بنا تعبيه شده است. گردشگران با پرداخت هزينه‌اي از اين پله‌ها بالا مي‌روند و از بالاي بنا بافت تاريخي يزد را مي‌بينند. اما آنچه در اين بالا رفتن‌ها به چشم مي‌خورد، فضاي آشفته بام اميرچخماق است که به شکل آشفته‌اي ميان کولرها و سيم‌کشي‌ها قرار گرفته است.
 
دبيرشوراي تشکل‌هاي گردشگري استان يزد درباره طرح ساماندهي مجموعه اميرچخماق گفت: «قرار بود که دور تا دور ميدان بسته شود و جلوي تردد خودروها و موتور سوارها و وسايل نقليه که باعث ارتعاش هم مي‌شوند گرفته شود. از سوي ديگر بايد براي اين بنا ورودي پرداخت شود تا مهاجرين وارد اين اثر تاريخي نشوند.»
 
وي در توضيح اين موضوع گفت: «در حال حاضر مهاجرين غير يزدي در ميدان و مجموعه اميرچخماق تجمع مي‌کنند. کودکان نزديک اين بنا فوتبال بازي مي‌کنند و از ديوار حسينيه به عنوان دروازه استفاده مي‌شود؛ به اين ترتيب مدام توپ‌شان را به ديوارهاي بناي اميرچخماق مي‌کوبند. حضور مهاجرين باعث ريخته شدن زباله و حتي روشن کردن آتش در نزديکي ديوارها و نشيمنگاه‌هاي بنا مي‌شود که بخشي از ديوارها هم به همين دليل سياه شده است.»
 
حاجي سعيد با تاکيد بر اين موضوع که تنها با پرداخت ورودي مي‌توان از ادامه اين آشفته‌گي جلوگيري کرد گفت: «اين مجموعه نياز به ساماندهي دارد و بايد دور تا دور آن از فضاي شهر فاصله بگيرد. آن زمان است که مي‌توان براي اميرچخماق ورودي در نظر گرفت و از ورود افراد غير گردشگر هم به داخل بنا جلوگيري شود.»
 
در کنار بناي اميرچخماق نخل تاريخي يزد که براي مراسم عاشورا از جا برداشته مي‌شود قرار گرفته است. چندسال قبل و هنگام شام قريبان، مردم کنار اين نخل که از چوب ساخته شده شمع روشن کردند و به اين ترتيب بخشي از نخل سوخت.
 
حاجي سعيد در پايان گفت: «در مجموعه اميرچخماق نظارتي وجود ندارد. بر همين اساس اتفاقات گوناگوني که به ضرر بنا است در اين ميدان رخ مي‌دهد. بايد براي آن نگهباناني در نظر گرفته شود که مدام از اين اثر ملي حفاظت کنند.»

معرفي كتاب- يك قرن دگرگوني- جلد اول: دگرگوني‌هاي كالبدي شهر يزد از سنت تا مدرنيته

نويسندگان: مهدي دهقان منشادي و ليلاالسادات هاشمي باجگاني

انتشارات نيكوروش يزد، 1388

384 صفحه

 كتاب يك قرن دگرگوني كه با مقدمه‌اي از دكتر محمد علي اسلامي ندوشن آغاز مي‌شود، به بررسي تغييرات مختلف شهر يزد طي صد سال گذشته مي‌پردازد. اين كتاب حاصل حدود پنج سال تحقيق و مطالعه است و نويسندگان آن با استفاده از منابع متعدد تلاش كرده‌اند تا اثر مستندی را به وجود آورده‌ و ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی گذشته ی شهر را با وضع کنونی آن مقايسه كنند.

جلد نخست اين کتاب علاوه بر پيشگفتار در چهار فصل تنظيم شده است. فصل اول (تاريخ يزد در بستر جغرافيا) نگاهي گذرا به اوضاع جغرافيايي و تاريخي شهر يزد دارد. فصل دوم (دگرديسي يزد از سنت تا مدرنيته) را مي‌توان به عنوان مقدمه‌اي كلي براي مجموعه‌ي دو جلدي «يك قرن دگرگونی» و موضوع تحولات شهر در نظر گرفت. در فصل‌هاي سوم و چهارم (دگرگوني كالبدي: عبور از ديوارها و گسترش شهر و زندگي در گذر خشت و گل) تحولات كالبدي شهر در دو بعد كالبد شهر و كالبد مسكن مورد بررسي قرار گرفته است. قرار است جلد دوم اين كتاب، به تغييرات اجتماعي و اقتصادي و خدمات شهري يزد بپردازد.

وجود 84 تصوير در متن اصلي و 17 عكس در قالب آلبوم تصاوير پايان كتاب تا حدودي توانسته است گذشته و حال يزد را براي خواننده به نمايش بگذارد. در پايان كتاب بخشي با عنوان نمايه وجود دارد كه مي‌تواند كار جستجوي برخي واژگان را براي خواننده آسان سازد. كتابشناسي پايان كتاب نشان مي‌دهد كه در تدوين اين كتاب از حدود 212 منبع فارسي و لاتين استفاده شده است.

دكتر زهره بزرگمهري: آنوقتی که می‌نوشتم دلگرمی و کلمات بسیار مهربانانه او ما را به کار وامی‌داشت

  " در مراسم بزرگداشت استاد پيرنيا"

 هرچند مراسم بزرگداشت استاد پیرنیا در زادروز او برگراز شد اما نقش برجسته و انکارناپذیر استاد در ساخت مدارس ایران ما را بر آن داشت تا به مناسبت روز اول مهر ، روز آغاز سال تحصیلی این گزارش ،امروز به سمع و نظر برسد.

 

در این مراسم که با موضوع بازشناسی معماری اصیل ایرانی همراه با نکوداشت مرحوم محمد کریم پیرنیا در تالار دفتر نخبگان یزد برگزار شد، دكتر زهره بزرگمهري از استايد دانشگاه و شاگرد استاد پيرنيا به بیان خاطراتی از استاد پیرنیا پرداخت .

 به گفته این استاد دانشگاه پیرنیا یکی از بزرگترین تئوریسین های معماری است که متاسفانه هنوز بخش هایی از نظریات وی باز و تعریف نشده و اگر کسی بخواهد راه او را بپیماید بدون آن وارستگی و جوهره وجودی مطمئنا ناموفق خواهد بود.

بزرگمهری با بیان اینکه بعد از مرگ استاد نتوانسته در مورد کارهای پدر معماری نوین ایران بنویسد ، تاکید کرد: آنوقتی که می‌نوشتم دلگرمی و کلمات بسیار مهربانانه او ما را به کار وامی‌داشت اما امروز کسی نیست که به ما بگوید بنویس حتی اگر عطر در کلامت نیست ، و در این راه حرکت کن.

 او افزود: امروز و در این مکان به یاد استاد می‌گویم حرکت کنید حتی اگر برای رسیدن به وارستگی او سالها زمان نیاز باشد .

مراسم بزرگداشت استاد محمد کریم پیرنیا، پدر معماری نوین ایران توسط انجمن دوستداران و حافظان خشت خام و با همكاري انجمن چارسوق كوير اردكان، سازمان ميراث فرهنگي يزد، شهرداري يزد، دفتر امور اجتماعي استانداري يزد، ترمه حسيني، دفتر نخبگان، هتل مشير الممالك و با حضور جمعی از دوستداران میراث فرهنگی و معماری ایران و استادان معماری کشور همچون فرهاد فخارزاده تهرانی و محمدرضا اولیا در شهر یزد برگزار شد.

 استفاده از  منبع هنر نيوز:

 http://honarnews.com/index.aspx?siteid=1&pageid=209&newsview=16921

دكتر فخارزاده تهرانی گفت :برای استاد پیرنیا نفس عمل مهم بود نه اسم آن .

" در مراسم بزرگداشت استاد پيرنيا" 

در این برنامه استاد فرهاد فخارزاده تهرانی از خاطرات آشنایی‌اش با مرحوم پیرنیا گفت و درباره طرح استاد پيرنيا در خصوص ساخت مدارس ارزان قيمت و تجليل يونسكو مطالبي ارائه نمود.

 

تهرانی فضاهای آموزشی قدیم را به چند دسته تقسیم بندی کرد و گفت: درگذشته فضاهای آموزشی به فضاهای مخفی،فضاهای خصوصی شامل مکتب‌خانه و معلم سرخانه ، مبلغین مسیحی و برخی فضاهای آموزش فنی و حرفه‌ای در داخل کارگاه دسته بندی می‌شد.

او گفت : بعد از شکست ایران در هر جنگی سرو کله مستشاران خارجی در ایران پیدا می‌شد. در جنگ عباس میرزا با روسها ژنرال گاردن سه راه حل ارائه داد،یک مستشار به ایران فرستاده شود، دوم گروهی از دانشجویان از ایران عازم خارج از کشور ‌شوند و سوم یکسری معلم از خارج ،جهت آموزش به ایران بیاورند.

استاد تهرانی ادامه داد : تا قبل از احداث مدارس سیستم آموزشی بیشتر در حوزه علمیه دنبال می شد و عموما دانشجویان در صندوقخانه و کتابخانه درس می‌خوانند. بعدها دیرها و کلیساها به آموزش پرداختند و در کنار آنها مکتب‌خانه‌ها هم به کار خود ادامه می‌دادند اما آموزش مردمی توسط مردم رشدیه آغاز و با کمک فرهنگ دوستان بنای آن گذاشته شد.

این استاد دانشگاه بابیان اینکه مدارس در آن مقطع استیجاری بودند ، تصریح کرد : دارالفنون اوج این اتفاقات بوده و تمام دروسی که در آن مورد مطالعه قرار می‌گرفت در ارتباط با نظام بود . جغرافیا ، هندسه ، ریاضی را برای توپخانه می‌خواندند،معدن و شیمی را برای غورخانه اما علوم اقتصاد ، سیاسی و علوم دیگر در آن زمان تدریس نمی‌شد. همچنین بخشی از علوم که قبلا در حوزه علمیه تدریس می‌شد به این مدارس منتقل شد.

او افزود: این جریانات تا حکومت رضاخان ادامه یافت. رضاخان که شدیدا با تشکیلات مردمی مخالف بود ،برای اینکه اقتدار خود را ثابت کند سازمان اوقاف را کاملا دولتی و از حالت مردمی خارج کرد . سیستم ریش سفیدی و محله‌بندی را از بین برد و جای آن شهرداری و شهربانی را بنا کرد، حتی سیستم دفاعی مملکت را که توسط عشایر حفظ می‌شد ، نابود کرد.همچنین از آنجا که نظام بازار نظام حل مشکلات مردمی بود شروع به کشیدن خیابان و تقسیم بندی خیابانها کرد . این کار در همه شهرها ادامه پیدا یافت تا آنجا که هم اکنون در شهرهایی مثل اردکان ،شوشتر و سبزوار دیگر بازار وجود ندارد.

تهرانی تصریح کرد: در همان زمان افراد فرهنگی مانند علی اکبرخان حکمت و پدر حسین نصر وجود داشتند که سیستم فرهنگی محکمی مثل مدرسه ایرانشهر را بنا نهادند.عموما این نوع مدارس خیلی محدود ولی بزرگ بوده و توسط یک سیستم کاملا دولتی بوجود آمد.

این استاد دانشگاه با اشاره به جنگ جهانی دوم و سقوط سیستم مدیریتی دولتی، اظهار داشت : مانند سایر قسمتها مدرسه سازی هم عملا متوقف شد،این امر چند دلیل داشت که مهمترین آن نرسیدن مصالح و مواجب همچنین فراموشی دانش قدیمی بود.

تهرانی ادامه داد: در این وضعیت خیرین بازار بصورت اتوماتیک شروع به ساخت مدارس کردند. از معروفترین خیرین مدرسه ساز می توان به حاج علی نقی کاشانی و حاج حسن قاسمی اشاره کرد.

او افزود: با آمدن دولت مصدق نیروهای مردمی قدرت ‌می‌گیرند. تشکلها سعی می‌کنند باری از روی دوش دولت بردارند و نوعی وفاق مردمی پدیدار می‌شود. در این فضا طرح مدرسه سازی کمسیون ناظر با مشارکت خیرین عملا در سال 1330 شروع می‌شود.

فخارزاده تشریح کرد: مشارکین این طرح اداره فنی و اداره کل ساختمان در وزارت فرهنگ با مدیریت پیرنیا و یک شخص دیگر بنام دکتر مزینی ،معاون مالی ، اداری وزارت فرهنگ و هنر بودند که با استفاده از سهم مشارکت 3 تا 5 درصدی شهرداری، طرح مدارس آموزش و پرورش را اجرا می کنند.

او تاکید کرد: زمین بعضی از این مدارس متعلق به شهرداری ،برخی زمینهای کشاورزی و گروهی دیگر متعلق به اوقاف بودند. اداره اوقاف به همراه وزارت فرهنگ،صنایع مستظرفه ،به کمک سه درصد کمک شهرداری ،کمک خیرین و بازاریان و تولید کنندگان مصالح ساختمانی( مثل آجر بهمنی شرکت بهمن یا موزاییک 5 درصد که از سهم شهرداری به این نام مفتخر شده بود و یا تولید شیشه یاسینی) در ساخت مدارس مشارکت کردند.

تهرانی بیان کرد : این مشارکین و خیرین به استادپیرنیا پول می‌دادند تا مشکلات بعد از جنگ درخصوص مدرسه سازی حل شود.این مشکلات شامل کمبود آهن ناشی از جنگ اروپا ، کمبود مصالح وارداتی ، نبود مدیریتی چند ساله در زمینه مدرسه سازی و... بود

این استاد دانشگاه ضمن اشاره به فعالیت پیرنیا در زمینه استانداردسازی مدارس ، اظهار داشت: ساخت فضاهای مختص آموزش و پرورش ایران در حد کمال، ساخت ارزان قیمت مدارس بزرگ، رعایت استاندارد مدرسه سازی ، استانداردسازی سیستم گرمایش و سرمایش، ترویج استفاده از مصالح بومی در مدارس مخصوصا روستاها، نحوه تامین بودجه، نحوه تعامل با شهرداری، خیرین بازار و تولیدکنندگان مصالح و شیوه مدیریت جدید از جمله موراد قابل ذکر است که پیرنیا پایه‌گذار آن بود.

او تصریح کرد: پیرنیا ترتیبی داد که تیرآهنی که از بندرعباس می‌آید در همانجا برش بخورد و به ابعاد استاندارد از آنجا به سایر نقاط منتقل شود.همچنین او عموما زمین شیب‌دار را برای ساخت مدارس به کار نمی گرفت، فضای آبخوری و سرویس بهداشتی را بیرون از فضای آموزشی طراحی می‌کرد و سقفهای مدارس را معمولا شیروانی و شمع کوبی در نظر می گرفت.

تهرانی گفت: این نوع مدارس بی‌آزارترین مدارس آموزش و پرورش بودند،گویی آنها را برای ابدیت ساخته‌اند. با نگاه کردن به این مدارس می‌توان فهمید یک شخصیت می‌تواند یک سیستم را به کجا بکشاند و چه تحولی ایجاد کند.

او درباره شخصیت پیرینا و دکترمزینانی به این نکته اشاره کرد که این دو نفرخودشان را کنار می‌کشیدند تا شهرداری همه تابلوهای احداث مدارس را به نام خود بزند . برای این افراد مهم نفس کار بود .آنها این کار را می‌کردند تا انگیزه ‌ای ایجاد شود و شهرداری همچنان به کمک های خود ادامه دهد.

مراسم بزرگداشت استاد محمد کریم پیرنیا، پدر معماری نوین ایران توسط انجمن دوستداران و حافظان خشت خام و با همكاري انجمن چارسوق كوير اردكان، سازمان ميراث فرهنگي يزد، شهرداري يزد، دفتر امور اجتماعي استانداري يزد، ترمه حسيني، دفتر نخبگان، هتل مشير الممالك و با حضور جمعی از دوستداران میراث فرهنگی و معماری ایران و استادان معماری کشور همچون فرهاد فخارزاده تهرانی و محمدرضا اولیا در شهر یزد برگزار شد.

 منبع: هنر نيوز

 http://honarnews.com/index.aspx?siteid=1&pageid=209&newsview=16921

" در مراسم استاد پيرنيا"صحبتهاي قابل تامل دكتر اوليا در خصوص فراموش شدن معماري اصيل ايراني

در این مراسم دکتر محمدرضا اولیا در مورد آسیب‌های وارده به معماری ایران گفت: من فکر می‌کنم دهن‌کجی به معماری ایران با ساخت مجلس شورای اسلامی شروع شد. یک سیل بنیان‌کن سازمانهایی مانند مسکن و شهرسازی ، سازمان نظام مهندسی و شهرداری را در برگرفت .همه آنها در این آسیب‌ها شریکند.

اولیا تاکید کرد: زشت نیست برای مملکتی که ادعای اسلامیت می‌کند قبر فرعون سمبل مجلسش باشد .آنهم مجلسی که امام می‌فرمود فراهم آمده از الله اکبرهای مردم است .خیلی حرف است. فرعون در قرآن نهاد کفر و شرک است .

او ضمن اشاره به توجه مسئولین فرهنگی به خانه‌های قدیمی، نمایش این نوع خانه‌ها در فیلمها و تلاش برای ثبت ملی آنها،تصریح کرد: چرا بین قول و فعل ما تفاوت است ؟ چرا از طرفی این خانه‌ها را تکریم می‌کنیم و از طرفی مجوز ساخت و تکثیر خانه‌های مبتذل را می‌دهیم؟ آیا معماری ایرانی مردم واربوده و آیا شهرهای ما آدم وار هستند ؟ چه سنخی باید فعال باشد تا بفهمد انحطاط تمدن یعنی چه ؟

او به سخنان مقام معظم رهبری در سه سال پیش در جمع شهرداران و تاکید ایشان بر لزوم رجوع به معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی اشاره و تصریح کرد: ما حصل این تاکیدات به عنوان مهندسی فرهنگ در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، مدتی هم باب و سپس به فراموشی سپرده شد.
اولیا این مصوبه را یکی از مهمترین مصوباتی دانست که نیازمند توجه و بازنگری است
او تشریح کرد: ما نباید از غرب و آموزهای غربی شامل روشها، منشها ، ایدئولوژی ها و سبک های غربی پیروی کنیم . تشبه به کفار فقط در لباس و پوشش نیست بلکه در روش و منش و ارزش‌گذاری و ارزشیابی هم هست.

اولیا گفت: آنچه به عنوان میراث فرهنگی ایران از آن یاد می‌کنیم مسبوق به گذشته نیست.فقط گذشته نیست که آن روح و تابعیت را دارد . اگر بجنبیم تا خیلی دیر نشده راهی برای تسهیل راه پیدا خواهیم نمود.

مراسم بزرگداشت استاد محمد کریم پیرنیا، پدر معماری نوین ایران توسط انجمن دوستداران و حافظان خشت خام و با همكاري انجمن چارسوق كوير اردكان، سازمان ميراث فرهنگي يزد، شهرداري يزد، دفتر امور اجتماعي استانداري يزد، ترمه حسيني، دفتر نخبگان، هتل مشير الممالك و با حضور جمعی از دوستداران میراث فرهنگی و معماری ایران و استادان معماری کشور همچون فرهاد فخارزاده تهرانی و محمدرضا اولیا در شهر یزد برگزار شد.

استفاده از  منبع هنر نيوز:

  http://honarnews.com/index.aspx?siteid=1&pageid=209&newsview=16921

به بهانه آغاز سال تحصیلی/ پدر معماری نوین ایران 311 مدرسه را در تهران طراحی کرد

محمدکریم پیرنیا پدر معماری نوین معماری درحالی در فاصله سالهای 1332 تا 1350 مدارسی در تهران ساخت که با وجود گذشت سالیان، این مدراس هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فرهاد تهرانی، استاد دانشگاه و از دوستان محمدکریم پیرنیا که از وی به عنوان پدر معماری نوین ایران یاد می‌شود، در مورد وی به خبرنگار مهر گفت: پیرنیا طراحی 311 مدرسه را در تهران انجام داد که هنوز هم مورد استفاده هستند مثلا نزدیک به 14 مدرسه در کوچه‌ای در خیابان هاشمی توسط او ساخته شدند که باعث شد نام کوچه را "مدرسه" گذاشتند و هنوز هم این مدارس استفاده می‌شوند.

وی در مورد  ویژگی مدارسی که توسط پیرنیا ساخته می‌شدند، افزود: یکی از مشخصه‌های بارز مدارسی که پیرنیا طراحی می‌کرد، سردرهای بلند بود. ساختمان آنها از آجر بهمنی که اصطلاحا سفید و قرمز نامیده می‌شود، ساخته می‌شد و به مدرسه‌های سه درصدی حق آموزش و پرورش شهرت داشتند.

تهرانی عنوان کرد: راهروهای این مدارس به دو صورت طراحی می‌شدند. اگر قرار بود در یک طرف راهرو کلاس باشد، عرض راهروها دو متر و نیم و کلاسها در ابعاد 5 در 6 متر ساخته می‌شدند اما اگر قرار بود هر دو طرف راهرو کلاس ساخته شود، پیرنیا عرض راهرو را سه متر و نیم انتخاب می‌کرد.

این استاد معماری همچنین درباره توجه پیرنیا به وضعیت دانش آموزان در مدارس اشاره کرد: کلاسها طوری طراحی شده بودند که نور از چپ وارد اتاق شود تا موقع نوشتن روی دفتر بچه‌ها سایه ایجاد نشود. تخته ها از آلمان وارد می‌شد و درها چوبی بود. پیرنیا سیستمهای بهداشتی و تاسیساتی را در بیرون محوطه ساختمان تعبیه می‌کرد و در معماری بخشی از ساختمان کاشی‌کاری بکار می‌‌برد.

وی در مورد موزائیکهایی که پیرنیا در مدارس استفاده می‌کرد، ابراز کرد: او یک نوع استاندارد برای کف مدارس درست کرده بود که به موزائیکهای پنج درصدی معروف شد. کیفیت آنها آنقدر بالا بود که برای کارخانه‌های سازنده یک نوع اعتبار آورد و وقتی به مدارسی که پیرنیا طراحی کرده، سر می‌زنیم، می‌بینیم هنوز هم این موزائیکها کاربرد خود را حفظ کرده‌اند.

تهرانی با بیان اینکه پیرنیا به همراه یک گروه ساخت مدارس را برعهده داشته است، گفت: او از سالهای 1332 تا 1350 تنها 311 مدرسه در تهران ساخت که به دلیل اعتبار شخصی و فعالیتهایی که انجام می‌داد توانست تعدادی از تجار و شهرداری را با خود همراه کند.

وی در مورد فعالیتهای این گروه توضیح داد: گروهی از صنعتگران نیز با  آنها همکاری می‌کردند و مصالح ساختمانی را در در اختیار این گروه قرار می‌دادند. پیرنیا ساختمانها را مدرن طراحی  و از مواد و مصالح بومی استفاده می‌کرد. سقفها عموما شیروانی با پوششی از چوبهای تبریزی و سفال بود.

محمدکریم پیرنیا، ۲۵ شهریور سال ۱۲۹۹ در شهر یزد متولد شد. وی مدتها از سال ۱۳۴۴ تا مدتی پیش از انقلاب به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی در زمینه ترمیم، تعمیر و احیاء بناها و آثار باستانی فعالیت می‌کرد و مدتی نیز در دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی اشتغال داشت.

پیرنیا در شهریور ماه ۱۳۷۶ در گذشت. مزار وی بنا به در خواستش در "خانه رسولیان" یزد که در حال حاضر دانشکده هنر و معماری این شهر است، قرار دارد.

خاطرات کودکي ميان آوار مدارس پدر معماري نوين ايران گم مي‌شود

ساخت بيش از 700 مدرسه توسط مرحوم کريم پيرنيا که از او به عنوان پدر معماري نوين ايران ياد مي‌شود، اتفاق ساده‌اي نيست. نسل‌هاي زيادي با حضور در اين مدارس که گفته مي‌شود بخشي از نبوغ معمارانه پيرنيا را به رخ مي‌کشند خاطرات بي‌شماري ساخته‌اند که امروز با تخريب يک‌يک اين مدارس به آوار تبديل مي‌شوند. 
نمونه‌اي از مدارس ساخته شده توسط پيرنيا
 
خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه ميراث فرهنگي ـ در حالي از کريم پيرنيا به عنوان پدر معماري نوين ايران ياد مي‌شود که هنوز بيش از 700 مدرسه‌اي که ساخته مورد حفاظت قرار نمي‌گيرد و تخريب اين يادگاري‌‌هاي پيرنيا در حال انجام است. نمونه اين تخريب‌‌ها را مي‌توان در کوچه مدرسه، واقع در خيابان هاشمي ديد.
 
به گزارش CHN کريم پيرنيا يکي از استادان معماري ايران بود که حدود 14 سال قبل درگذشت و اکنون در دانشکده معماري يزد به خاک سپرده شده است. پنجشنبه گذشته نودمين سال تولد وي در يزد، طي مراسمي جشن گرفته شد، اما هنوز اقدامي براي آنچه يادگاري‌هاي وي ناميده مي‌شود صورت نگرفت است.
 
ساخت 700 مدرسه به منظور گسترش سطح آموزش در کشور بين سال‌هاي 1330 تا 1350 از جمله اقدامات مرحوم پيرنيا بود. گفته مي‌شود اين مدارس با معماري ويژه و مبتکرانه‌اي ساخته شده‌اند که هنوز هم با اندک مرمتي قابل استفاده هستند. اما بخشي از اين آثار در طرح نوسازي مدارس تخريب مي‌شوند. اين مدارس بخشي از خاطره کودکي و نوجواني نسلي را تشکيل مي‌دهد که پيش از انقلاب متولد شدند و در دوران انقلاب نيز در اين مدارس درس خوانده‌اند. خاطره بيش از دو يا سه نسل در حال پاک شدن است.
 
کوچه مدرسه يکي از چند صد اقدام پيرنيا در مدرسه سازي است. اين مجموعه سايت وسيعي است متشکل از حدود 12 مدرسه در کنار يکديگر، در شمال و جنوب خيابان هاشمي واقع شده است.
 
در آن هنگام اين محل حاشيه شهر محسوب مي‌شد و اکثر زمين‌ها ساخته نشده بود. ايستگاه انتهايي خودروهاي مسافربري در همين محل واقع بود که از شهر (از سمت شرق خيابان) تا اين محل مي‌آمدند. کار ساخت و ساز مدارس در اين سايت از حوالي 1339 آغاز شد و تا سال 1350 به اتمام رسيد. اين مجموعه مدارس جمعيت مناطق اطراف را (تا آن سوي بزرگراه يادگار امام) تحت پوشش خود قرار مي‌داد. اما امروز تخريب و نوسازي آن آغاز شده است.
 
اين مدارس هنوز هم براي نسل‌هايي که در آن درس خوانده‌اند سرشار از خاطرات فراموش نشدني است. مدارسي که با نبوغ عجيبي و با کمترين هزينه‌ها توسط مرحوم پيرنيا و همکارانش ساخته شدند و امروز در حال تخريبند. هرچند بلاي نوسازي به جان خيلي از آثار فرهنگي ايران افتاده است، اما تخريب مدارس تنها يک تخريب ساده نيست که حذف همه خاطرات کودکي نسل‌هاي گذشته است.
 
ساخت مدرسه که با عنوان طرح مدرسه سازي کميسيون ناظر با مشارکت خيرين در سال 1330 شکل گرفت، با مديريت اوليه مرحوم پيرنيا و مزيني آغاز به کار کرد.
 
مشارکين اين طرح دفتر فني اداره کل ساختمان‌ها (وزارت فرهنگ) به مديريت پيرنيا و مزيني، شهرداري با استفاده از سهم 3 تا 5 درصد آموزش و پرورش (بعضي از زمين ها توسط شهرداري در اختيار کمسيون قرار داده شد)، واقفين زمين، بازاريان و افراد خير، توليدکنندگان مصالح‌ ساختماني براي مدارس و مشارکين مستقل بودند.
 
سال‌ها پيش از اين اقدام پيرنيا سيستم آموزش در ايران به فضاهاي آموزشي وقفي، فضاهاي آموزشي خصوصي، مکتب‌خانه، معلم سرخانه، مبلغين مسيحي و فضاهاي آموزشي فني و حرفه‌اي داخل کارگاه‌ها تقسيم‌بندي مي‌شد.
 
با وقوع جنگ‌هاي ايران و کمبود دانش نظامي، مستشاران خارجي از جمله برادران شرلي و ژنرال گاردان وارد ايران شده و شروع به مشق نظام کردند. از سوي ديگر فرستادن محصلين به خارج از کشور و تحصيل در رشته‌هاي مختلف آغاز شد و برخي نيز با آوردن معلم خارجي نقش آموزش نظام را پررنگ‌تر کردند.
 
دارالفنون که از آن به عنوان نقطه اوج تحولات آموزشي در دروس وابسته به نظام ياد مي‌شود باعث شروع تحصيل در شته‌هايي چون جغرافيا، هندسه،‌ رياضيات ‌(توپخانه)، معدن،‌ شيمي (قورخانه) شد. اما هنوز علوم اقتصاد،‌ علوم سياسي و تاريخ، آموزش داده نمي‌شد و بخشي از آموزش غير فقهي از مدارس حوزوي به مدارس مدرن انتقال پيدا کرد.
 
طي يک‌سري اقدامات رضاخان، بخشي از فعاليت‌هاي مردمي کاهش پيدا کرد اما اين اقدامات تحت عنوان "فعاليت دوباره" خيرين در سال 1327 از سر گرفته شد. نام سه تن از خيرين بازاري که در اين سال‌ها به ساخت مدرسه پرداختند حاج علي‌نقي کاشاني،‌ حاج حسن قاسمي و حاج تحريريان بود. در پي اين فعاليت دوباره طرح مدرسه سازي کميسيون ناظر با مشارکت خيرين در سال 1330 شکل گرفت و مرحوم پيرنيا و دوستانش ساخت مدارس را آغاز کردند.
 
در آغاز اين کميسيون مشکلاتي وجود داشت. کمبود آهن ناشي از جنگ در اروپا (به علت تخريب شديد از ساخت و ساز در زمان جنگ کاسته شده بود.)، نبود مصالح وارداتي و نبود مديريت جامع در بحران از جمله مشکلاتي بود که باعث شد تا نهاد مدرسه‌ساز موظف به ساخت مدارس ارزان قيمت با رعايت استاندارد‌ فضاهاي آموزشي،‌ (استانداردهاي معماري و سازه‌اي) شوند.
 
بر همين اساس مرحوم پيرنيا و همکارانش اهداف طرح را بر پايه ساخت فضاهاي مختص آموزش، ساخت ارزان قيمت مدارس، رعايت استاندارد مدرسه سازي (نور،‌ صدا،‌ گرمايش،‌ ابعاد، دسترسي‌ها و ... )، ترويج استفاده از مصالح بومي و استاندارد کردن آن و جلب همکاري افراد حقيقي و حقوقي شکل گرفت. در ميانه اين راه استاندارسازي مصالح بومي از جمله مهمترين کار‌هاي صورت گرفته توسط مرحوم پيرنيا است.
 
مرحوم پيرنيا در ساخت اين مدارس رويکردهاي اجرايي خاصي داشت. زمين مدارس با شيب کمي انتخاب مي‌شد، آب‌انبار آن‌ها بدون لوله‌کشي بود، طاق آهنگ، پي‌شفته آهک، شمع شفته‌اي و طاق رومي کم‌خيز، جرز نيم‌متر با آجر فشاري و ملات سيمان، بالشتک سيماني قيرگوني بود. حياط مدارس با استفاده از سنگ بادامي ساخته شد و لوله‌ها را در 50 سانتي‌متري زمين نصب کردند. نازک‌کاري با کاهگل انجام مي‌گرفت و ازاره‌ها را با ملات ريگ آهنک و گچ مي‌ساختند. پله‌ها در پاخور نبشي آهن داشتند و در سقف طبقه آخر از خرپاي چوبي (با توفال کوبي) استفاده شد. درها از تخته (نه فيبر چوبي) و چهارچوب با ورق آهن ساخته شد.
 
مدارس از حياط همديگر براي نورگيري استفاده مي‌کردند. يعني هر مدرسه علاوه بر نورگيري از حياط خود، در سمت جنوب، از حياط مدرسه بالادست خود براي نورگيري جداره ديگر، در سمت شمال، استفاده مي‌کرد که اين طرح در کوچه مدرسه هاشمي به خوبي قابل رويت است.
 
در تمامي مدارس شرايطي براي نورگيري راهروها پيش‌بيني شده است. از جمله اينکه يا راهرو داراي کلاس يکطرفه است و يا آنکه در ديوار کلاس‌ها پنجره‌هايي جهت نورگيري راهرو تعبيه شده است. اين موضوع منجر به سياليت و کيفيت بهتر فضاي راهرو شده است. و مسئولين مدرسه هم با سر و صدا مشکلي نداشتند.
 
امروز نام بخشي از اين مدارس با نصب تابلوهاي بي‌ربط با بنا تغيير کرده است اما در گذشته به شکل کتابت نام و شماره مدرسه بر سر در آن کاشي‌کاري شده بود.
 
امروز بخش عمده‌اي از اين مدارس که نشانه نبوغ معمارانه استاد پيرنيا و همکارانشان است در حال تخريب است. سال جديد تحصيلي آغاز مي‌شود و پس از اين همه سال هنوز اين مدارس قابل استفاده بوده و مي‌توانند شاهد صداي شادي کودکان و نسل‌هاي آينده اين سرزمين باشند.

 

تصويري: شب نشيني 1000 سال سرايش شاهنامه فردوسي در استان يزد و شهر تاريخي اردكان

محل برگزاري: مجتمع آيت ا.. خاتمي اردكان

برگزار كنندگان: انجمن چارسوق كوير اردكان - انجمن دوستداران و حافظان خشت خام- بنياد فردوسي 

ادامه نوشته

يادنامه استاد پيرنيا جهت استفاده علاقه مندان

نظر به در خواستها و پيامها گوناگون يادنامه تهيه  شده نودمين زاد روز پدر معماري نوين ايران استاد پيرنيا  كاري از انجمن دوستداران و حافظان خشت خام و انجمن چارسوق كوير اردكان جهت استفاده علاقه مندان و دانلود در تارنگار قرار مي دهيم.

لينك دانلود: http://www.rayehesabz.com/madarak/veja%20nama%20Pirnia%20.pdf

حجم پي دي اف يادنامه : ۳.۷ مگابايت

 با تشكر از : آقاي حسين مسرت براي مطالب

و آقاي امير دهستاني براي صفحه بندي و طراحي يادنامه

تصویری: بزرگداشت پدر معماري نوين ايران دكتر محمد كريم پيرنيا از نگاهی دیگر

از سمت راست:  ياسر موحد فر دبيركل بنياد فردوسي- عليرضا صادقي مدير عامل انجمن دوستداران و حافظان خشت خام - محل تصوير آرامگاه استاد پيرنيا دانشكده معماري يزد(خانه رسوليان)

گزارش تصويري در ادامه

ادامه نوشته

گزارش تصویری 2: همایش نودامین سال روز تولد استاد محمد کریم پیرنیا در یزد

مراسم بزگرداشت نودمين زادروز پدرمعماري نوين ايران

خانم دكتر زهره بزرگمهري از خاطرات خود با استاد پيرنيا مي گويد.

گزارش تصويري در ادامه

ادامه نوشته

گزارش تصويري از گردهمائي بزرگ تشكلهاي دوستدار ميراث فرهنگي ايران در يزد

گزارش تصويري در ادامه

ادامه نوشته

بازتاب گسترده رسانه اي خبري برنامه هاي 25 و 26 شهريورماه در استان يزد

بازتاب گسترده رسانه اي گردهمائي بزرگ تشكلهاي دوستدار ميراث فرهنگي سراسر كشور و شب نشيني هاي فرهنگي برگزار شده در استان يزد

برخود لازم مي دانيم از انعكاس تلاش ها شبانه روزي فرزندان كوير مركزي ايران در رسانه هاي نوشتاري- مطبوعات- خبرگزاري ها – صدا و سيما و وبلاگها صميمانه تشكر نمايم.

گوشه اي از انعكاسها صورت گرفته را در ادامه جهت استفاده و بازديد مي گذارم،  البته شايان  ذكر است: ممكن است لينكها و مواردي جاي مانده باشد و از همه دوستان و فعالان رسانه اي تشكر مي نمائيم.

روابط عمومي انجمن دوستداران و حافظان خشت خام

خبرگزاري مهر:
شبکه ملی تشکلهای میراث فرهنگی تشکیل می شود
http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1153564

مراسم گرامیداشت پدر معماری نوین ایران برگزار شد
http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1153570

نودمین زاد روز پدر معماری نوین ایران در یزد برگزار می شود
http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1151003

سايت خبري تحليلي يزد فردا:
تصويري: برگزاری گردهمایی بزرگ تشکل‌های غیردولتی دوستدار میراث فرهنگی در یزد
http://yazdfarda.com/news/26005.html

تصویری: بزرگداشت پدر معماري نوين ايران دكتر محمد كريم پيرنيا از نگاهی دیگر
http://www.yazdfarda.com/news/26004.html

گزارشی از برگزاری گردهمایی بزرگ تشکل‌های غیردولتی دوستدار میراث فرهنگی در یزد
http://www.yazdfarda.com/news/25922.html

مراسم گرامیداشت پدر معماری نوین ایران برگزار شد
http://www.yazdfarda.com/news/25921.html

گزارشی از برگزاری مراسم بزرگداشت هزارمین سال پایان سرایش شاهنامه حکیم فردوسی در اردکان
http://www.yazdfarda.com/news/26029.html

گزارش تصویری اختصاصی یزدفردا : همایش نودامین سال روز تولد استاد محمد کریم پیرنیا در یزد
http://www.yazdfarda.com/news/25930.html

مراسم بزرگداشت نودمين زاد روز پدر معماري نوين ايران 25 شهريور ماه در اولین شهر خشت خام جهان یزد برگزار مي شود
http://www.yazdfarda.com/news/25855.html

خبرگزاري ميراث خبر:
ضرورت تشکيل شبکه انجمن‌هاي دوستدار ميراث فرهنگي سراسر کشور
http://www.chn.ir/news/?section=2&id=51771

تشکل‌هاي دوستدار ميراث فرهنگي؛ امکاني در خطر
http://www.chn.ir/news?section=2&id=51769

يزد ميزبان گردهمايي بزرگ تشکل‌هاي غيردولتي ميراث فرهنگي
http://www.chn.ir/news/?section=2&id=51767

تجليل از پدر معماري نوين ايران در يزد
http://www.chn.ir/news?section=2&id=51762

خبرگزاري ميراث آريا
به مناسبت هزاره جهاني شاهنامه و زادروز استاد پيرنيا؛  يزد ميزبان نخستين شب‌نشيني‌هاي فرهنگي کشور بود
http://chtn.ir/WebForms/Fa/News/NewsInfo.aspx?ID=53915

در نشست دبيران سازمان‌هاي مردم نهاد اعلام شد؛ آماده‌باش همه شهرها براي بازديد از منشور کوروش
http://chtn.ir/WebForms/Fa/News/NewsInfo.aspx?ID=54115

سمن آنلاين
یزد میزبان گردهمایی بزرگ تشکل‌های غیردولتی میراث فرهنگی
http://www.samanonline.ir/view-1187.html

پايگاه خبري هنر نيوز
به مناسبت نودمين زادروز پدر معماري نوين ايران (1) مراسم گرامیداشت استاد محمد کریم پیرنیا، برگزار شد
http://www.honarnews.com/index.aspx?siteid=1&pageid=281&newsview=16921

شبکه ملی تشکلهای میراث فرهنگی تشکیل شد
http://www.honarnews.com/index.aspx?siteid=1&pageid=281&newsview=16684

مشكلات تشكلهاي غيردولتي در نشست دو روزه يزد بررسي شد/ نبود بودجه و امكانات اوليه براي فعاليت انجمن هاي دوستدار ميراث فرهنگي
http://www.honarnews.com/index.aspx?siteid=1&pageid=281&newsview=16689

در پايان اولين جلسه تشكل‌هاي دوستدار ميراث فرهنگي تاكيد شد؛پيشنهاد ثبت ملي جشن‌ها و آيين هاي ايراني
http://www.honarnews.com

خبرگزاری کتاب ايران(IBNA)
شب‌نشینی‌های فرهنگی در یزد برگزار می‌شود
http://www.ibna.ir/vdciupav.t1azy2bcct.html

به مناسبت زادروز پدر معماري يزد محمدكريم پيرنيا؛ ارمغان ايران براي معماري جهان
http://www.ibna.ir/vdcjhhex.uqehhzsffu.html

خبرگزاري پانا
شبکه ملی تشکل های میراث فرهنگی تشکیل شد
http://www.pana.ir/showNews.aspx?Print=True&CID=0000537554.html

خبرگزاري موج
به مناسبت هزاره جهاني شاهنامه و زادروز استاد پيرنيا يزد ميزبان نخستين شب‌نشيني‌هاي فرهنگي کشور بود
http://www.mojnews.com/fa/Miscellaneous/ViewContents.aspx?Contract=cms_Contents_I_News&r=582662

خبرگزاري ايسنا
گراميداشت نودمين زادروز پدر معماري نوين ايران
http://yazd.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=3682

پرتال آفتاب
نودمین زاد روز پدر معماری نوین ایران در یزد برگزار می شود
http://www.aftab.ir/news/2010/sep/14/c5c1284463733_art_culture_architecture_arcitecture.php

شبكه اطلاعرساني ساختمان ايران(شاسا)
گرامیداشت نودمین زاد روز پدر معماری نوین ایران
http://www.shasa.ir/newsdetail-92322-fa.html

ايران نامه
سازمان‌های غیردولتی میراث فرهنگی در یزد خواستار شدند: تخریب میراث فرهنگی و طبیعی ایران را پایان دهید
http://drshahinsepanta.blogsky.com/1389/06/27/post-440/

ايران بوم
• ضرورت تشکیل شبکه انجمن‌های دوستدار میراث فرهنگی سراسر کشور
http://www.iranboom.ir/tazeh-ha/anjoman-ha/1354-zarorazt-tashkil-shabake.html

• نشست فعالان میراث فرهنگی در یزد
http://www.iranboom.ir/tazeh-ha/anjoman-ha/1353-neshast-faalan-yazd.html

• یزد میزبان گردهمایی بزرگ تشکل‌های غیردولتی میراث فرهنگی 
http://www.iranboom.ir/tazeh-ha/anjoman-ha/1352-yazd-gerehamaei-bozorg-yazd.html

 

گزارش هنر نيوز از مراسم بزرگداشت استاد دكتر محمد كريم پيرنيا

 

به مناسبت نودمين زادروز پدر معماري نوين ايران (1)

مراسم گرامیداشت استاد محمد کریم پیرنیا، برگزار شد

  

 

فرهاد فخارزاده تهرانی گفت :برای استاد پیرنیا نفس عمل مهم بود نه اسم آن .
به گزارش «هنرنیوز» مراسم بزرگداشت استاد محمد کریم پیرنیا، پدر معماری نوین ایران توسط انجمن دوستداران و حافظان خشت خام و با همكاري انجمن چارسوق كوير اردكان ،سازمان ميراث فرهنگي يزد،شهرداري يزد ، دفتر امور اجتماعي استانداري يزد و با حضور جمعی از دوستداران میراث فرهنگی و معماری ایران و استادان معماری کشور همچون فرهاد فخارزاده تهرانی و محمدرضا اولیا در شهر یزد برگزار شد.

هرچند مراسم بزرگداشت استاد پیرنیا در زادروز او برگراز شد اما نقش برجسته و انکارناپذیر استاد در ساخت مدارس ایران ما را بر آن داشت تا به مناسبت روز اول مهر ، روز آغاز سال تحصیلی این گزارش ،امروز به سمع و نظر برسد.
در این مراسم که با موضوع بازشناسی معماری اصیل ایرانی همراه با نکوداشت مرحوم محمد کریم پیرنیا در تالار دفتر نخبگان یزد برگزار شد، دكتر زهره بزرگمهري از استايد دانشگاه و شاگرد استاد پيرنيا به بیان خاطراتی از استاد پیرنیا پرداخت .
به گفته این استاد دانشگاه پیرنیا یکی از بزرگترین تئوریسین های معماری است که متاسفانه هنوز بخش هایی از نظریات وی باز و تعریف نشده و اگر کسی بخواهد راه او را بپیماید بدون آن وارستگی و جوهره وجودی مطمئنا ناموفق خواهد بود.
بزرگمهری با بیان اینکه بعد از مرگ استاد نتوانسته در مورد کارهای پدر معماری نوین ایران بنویسد ، تاکید کرد: آنوقتی که می‌نوشتم دلگرمی و کلمات بسیار مهربانانه او ما را به کار وامی‌داشت اما امروز کسی نیست که به ما بگوید بنویس حتی اگر عطر در کلامت نیست ، و در این راه حرکت کن.
او افزود: امروز و در این مکان به یاد استاد می‌گویم حرکت کنید حتی اگر برای رسیدن به وارستگی او سالها زمان نیاز باشد .

در این برنامه استاد فرهاد فخارزاده تهرانی از خاطرات آشنایی‌اش با مرحوم پیرنیا گفت و درباره طرح استاد پيرنيا در خصوص ساخت مدارس ارزان قيمت و تجليل يونسكو مطالبي ارائه نمود.
تهرانی فضاهای آموزشی قدیم را به چند دسته تقسیم بندی کرد و گفت: درگذشته فضاهای آموزشی به فضاهای مخفی،فضاهای خصوصی شامل مکتب‌خانه و معلم سرخانه ، مبلغین مسیحی و برخی فضاهای آموزش فنی و حرفه‌ای در داخل کارگاه دسته بندی می‌شد.
او گفت : بعد از شکست ایران در هر جنگی سرو کله مستشاران خارجی در ایران پیدا می‌شد. در جنگ عباس میرزا با روسها ژنرال گاردن سه راه حل ارائه داد،یک مستشار به ایران فرستاده شود، دوم گروهی از دانشجویان از ایران عازم خارج از کشور ‌شوند و سوم یکسری معلم از خارج ،جهت آموزش به ایران بیاورند.
استاد تهرانی ادامه داد : تا قبل از احداث مدارس سیستم آموزشی بیشتر در حوزه علمیه دنبال می شد و عموما دانشجویان در صندوقخانه و کتابخانه درس می‌خوانند. بعدها دیرها و کلیساها به آموزش پرداختند و در کنار آنها مکتب‌خانه‌ها هم به کار خود ادامه می‌دادند اما آموزش مردمی توسط مردم رشدیه آغاز و با کمک فرهنگ دوستان بنای آن گذاشته شد.
این استاد دانشگاه بابیان اینکه مدارس در آن مقطع استیجاری بودند ، تصریح کرد : دارالفنون اوج این اتفاقات بوده و تمام دروسی که در آن مورد مطالعه قرار می‌گرفت در ارتباط با نظام بود . جغرافیا ، هندسه ، ریاضی را برای توپخانه می‌خواندند،معدن و شیمی را برای غورخانه اما علوم اقتصاد ، سیاسی و علوم دیگر در آن زمان تدریس نمی‌شد. همچنین بخشی از علوم که قبلا در حوزه علمیه تدریس می‌شد به این مدارس منتقل شد.
او افزود: این جریانات تا حکومت رضاخان ادامه یافت. رضاخان که شدیدا با تشکیلات مردمی مخالف بود ،برای اینکه اقتدار خود را ثابت کند سازمان اوقاف را کاملا دولتی و از حالت مردمی خارج کرد . سیستم ریش سفیدی و محله‌بندی را از بین برد و جای آن شهرداری و شهربانی را بنا کرد، حتی سیستم دفاعی مملکت را که توسط عشایر حفظ می‌شد ، نابود کرد.همچنین از آنجا که نظام بازار نظام حل مشکلات مردمی بود شروع به کشیدن خیابان و تقسیم بندی خیابانها کرد . این کار در همه شهرها ادامه پیدا یافت تا آنجا که هم اکنون در شهرهایی مثل اردکان ،شوشتر و سبزوار دیگر بازار وجود ندارد.
تهرانی تصریح کرد: در همان زمان افراد فرهنگی مانند علی اکبرخان حکمت و پدر حسین نصر وجود داشتند که سیستم فرهنگی محکمی مثل مدرسه ایرانشهر را بنا نهادند.عموما این نوع مدارس خیلی محدود ولی بزرگ بوده و توسط یک سیستم کاملا دولتی بوجود آمد.
این استاد دانشگاه با اشاره به جنگ جهانی دوم و سقوط سیستم مدیریتی دولتی، اظهار داشت : مانند سایر قسمتها مدرسه سازی هم عملا متوقف شد،این امر چند دلیل داشت که مهمترین آن نرسیدن مصالح و مواجب همچنین فراموشی دانش قدیمی بود.
تهرانی ادامه داد: در این وضعیت خیرین بازار بصورت اتوماتیک شروع به ساخت مدارس کردند. از معروفترین خیرین مدرسه ساز می توان به حاج علی نقی کاشانی و حاج حسن قاسمی اشاره کرد.
او افزود: با آمدن دولت مصدق نیروهای مردمی قدرت ‌می‌گیرند. تشکلها سعی می‌کنند باری از روی دوش دولت بردارند و نوعی وفاق مردمی پدیدار می‌شود. در این فضا طرح مدرسه سازی کمسیون ناظر با مشارکت خیرین عملا در سال 1330 شروع می‌شود.
فخارزاده تشریح کرد: مشارکین این طرح اداره فنی و اداره کل ساختمان در وزارت فرهنگ با مدیریت پیرنیا و یک شخص دیگر بنام دکتر مزینی ،معاون مالی ، اداری وزارت فرهنگ و هنر بودند که با استفاده از سهم مشارکت 3 تا 5 درصدی شهرداری، طرح مدارس آموزش و پرورش را اجرا می کنند.
او تاکید کرد: زمین بعضی از این مدارس متعلق به شهرداری ،برخی زمینهای کشاورزی و گروهی دیگر متعلق به اوقاف بودند. اداره اوقاف به همراه وزارت فرهنگ،صنایع مستظرفه ،به کمک سه درصد کمک شهرداری ،کمک خیرین و بازاریان و تولید کنندگان مصالح ساختمانی( مثل آجر بهمنی شرکت بهمن یا موزاییک 5 درصد که از سهم شهرداری به این نام مفتخر شده بود و یا تولید شیشه یاسینی) در ساخت مدارس مشارکت کردند.
تهرانی بیان کرد : این مشارکین و خیرین به استادپیرنیا پول می‌دادند تا مشکلات بعد از جنگ درخصوص مدرسه سازی حل شود.این مشکلات شامل کمبود آهن ناشی از جنگ اروپا ، کمبود مصالح وارداتی ، نبود مدیریتی چند ساله در زمینه مدرسه سازی و... بود
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به فعالیت پیرنیا در زمینه استانداردسازی مدارس ، اظهار داشت: ساخت فضاهای مختص آموزش و پرورش ایران در حد کمال، ساخت ارزان قیمت مدارس بزرگ، رعایت استاندارد مدرسه سازی ، استانداردسازی سیستم گرمایش و سرمایش، ترویج استفاده از مصالح بومی در مدارس مخصوصا روستاها، نحوه تامین بودجه، نحوه تعامل با شهرداری، خیرین بازار و تولیدکنندگان مصالح و شیوه مدیریت جدید از جمله موراد قابل ذکر است که پیرنیا پایه‌گذار آن بود.
او تصریح کرد: پیرنیا ترتیبی داد که تیرآهنی که از بندرعباس می‌آید در همانجا برش بخورد و به ابعاد استاندارد از آنجا به سایر نقاط منتقل شود.همچنین او عموما زمین شیب‌دار را برای ساخت مدارس به کار نمی گرفت، فضای آبخوری و سرویس بهداشتی را بیرون از فضای آموزشی طراحی می‌کرد و سقفهای مدارس را معمولا شیروانی و شمع کوبی در نظر می گرفت.
تهرانی گفت: این نوع مدارس بی‌آزارترین مدارس آموزش و پرورش بودند،گویی آنها را برای ابدیت ساخته‌اند. با نگاه کردن به این مدارس می‌توان فهمید یک شخصیت می‌تواند یک سیستم را به کجا بکشاند و چه تحولی ایجاد کند.
او درباره شخصیت پیرینا و دکترمزینانی به این نکته اشاره کرد که این دو نفرخودشان را کنار می‌کشیدند تا شهرداری همه تابلوهای احداث مدارس را به نام خود بزند . برای این افراد مهم نفس کار بود .آنها این کار را می‌کردند تا انگیزه ‌ای ایجاد شود و شهرداری همچنان به کمک های خود ادامه دهد.
در این مراسم همچنین از تمبر یادبودی به مناسبت نودامين زادروز پدر معماري نوين ايران استاد محمد کریم پیرنیا توسط دختر وی رونمایی شد. زادروز استاد پیرنیا 25 شهریور است.

درباره استاد پیرنیا:
محمدکریم ، از استادان برجستة معماری سنتی ایران و پایه گذار نگرش نوین به فرهنگ و تاریخ معماری ایرانی ـ اسلامی .
•وی در 1299 ش ، در یزد، در خانواده ای اهل علم به دنیا آمد.
• پدرش میرزا صادق خان نائینی ــ پزشک حاذق و شیمیدان نامی ، و از خوشنویسان و هنرمندان چیره دست نائین که به یزد تبعید شده بود
• و مادرش حشمت الملوک رحیمی دختر محمدحسین خان رحیمی ، از خانوادة خوانین یزد، بود (مسرت ، ص 17).
•تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در یزد به پایان برد .
• در 1319 ش ، در زمرة نخستین دانشجویان دانشکدة هنرهای زیبای دانشگاه تهران ، در رشتة معماری به تحصیل پرداخت . فضای حاکم بر دانشکدة هنرهای زیبا در آن سالها، به پیروی از دیدگاههای آندره گدار ، رئیس دانشکده ، سیرو ایرانشناس فرانسوی و چند استاد فرانسوی دیگر، فضایی اروپایی بود، و معماری سنتی ایران کاملاً مهجور بود (پیرنیا، 1364 ش ، ص 3) و این امر با دیدگاه ایرانی ـ اسلامی پیرنیا که در یزد، کانون معماری اصیل ایرانی ، شکل گرفته بود، ناهمخوانی آشکاری داشت .
• ازاینرو در 1324 ش تحصیلات دانشگاهی را نیمه تمام رها کرد و به منظور کسب دانش ، به محضر استادانی چون ابوالقاسم صابری ، معارفی ، و حسینعلی معروفی شتافت که به قول پیرنیا، هریک «به اندازة دانشگاهی ، علم و هندسه و هنر داشتند» (همانجا).
پیرنیا در پی ترک دانشگاه و با هدف احیای میراث معماری کهن و اصیل ایرانی ، با سمت مسئول دفتر فنی وزارت فرهنگ ، به کار طراحی و ساخت مدارس ارزان قیمت اما محکم و زیبا در تهران و شهرستانها پرداخت که آن تعداد از آنها که باقی مانده اند، با کتیبه ای کاشی که بر سردر آنها نقش بسته قابل شناسایی است (همانجا). طرح احداث این مدارس (بیش از سیصد مدرسه ) که طی هجده سال (1332ـ1350ش ) تداوم یافت ، بعدها از طرف یونسکو به عنوان نمونة مدارس ارزان قیمت ، برای کشورهای جهان سوم معرفی شد. همچنین متولیان اصل چهار ترومن براساس این طرح به احداث چندین مدرسه در سراسر جهان پرداختند (مسرت ، ص 19ـ20). پیرنیا در 1344 ش معاون ادارة کل ابنیة تاریخی وزارت فرهنگ و هنر شد و یک سال بعد در پی تأسیس سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ، معاونت فنی آن سازمان را عهده دار گردید که تا 1360 ش (زمان بازنشستگی ) در آن مقام باقی ماند ( اثر ، ص 2).
مجموعة فعالیتهای پیرنیا از 1324 تا 1360 ش در دو محور مشخص به انجام رسید؛ نخست ، طراحی و ساختمان سازی و دیگر، تحقیق جدی در زمینة معماری سنتی و شیوه های مرمت و نگهداری بناهای اسلامی ایران ، و اقدامات عملی در این زمینه که مهمترین و ارزشمندترین بخش فعالیتهای وی را تشکیل می داد و حاصل آن دهها مقالة تحقیقی مختلف دربارة معماری ایران و هنرهای وابسته به آن و نیز مرمت صدها ساختمان و بنای قدیمی است (پیرنیا، 1364 ش ، همانجا). همچنین ، وی از 1344 ش به بعد، همراه با وظایف و مسئولیتهای دولتی ، به تدریس معماری سنتی ایران با تحلیلهای علمی در دانشکدة هنرهای زیبای دانشگاه تهران و دانشکده های معماری دانشگاههای ملی (شهید بهشتی )، فارابی ، علم و صنعت ، پردیس اصفهان و دیگر مؤسسات معماری اشتغال داشت که تربیت گروه زیادی از مهندسان و معماران آشنا به معماری سنتی و اصیل ایران ، حاصل آن است (مسرت ، ص 20؛ اثر ، همانجا). آشنایی پیرنیا با معماری سنتی ایران در تمامی ابعاد آن اعم از مصالح ، سازه و شیوه های ساخت وساز بنا و برپایی شهرها و روستاها او را در زمرة استادان برجسته و منحصر به فرد معماری سنتی ایران و یکی از پایه گذاران مرمت و احیای آثار تاریخی کشور طی نیم قرن اخیر قرار داد، آنچنانکه به دریافت لوح افتخار از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور، عضویت افتخاری در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و کسب دکترای افتخاری از دانشگاه تهران (1373ش ) نایل آمد (مسرت ، ص 22).
افزون بر معماری ، که حوزة تخصصی پیرنیا محسوب می شد، او در ادبیات ، نقاشی ، خوشنویسی و موسیقی نیز دستی داشت و نظریة معروفش دربارة «چهار اصل مشترک هنرهای ایرانی ـ اسلامی » ( رجوع کنید به سطور بعد) نیز از همین آشنایی با دنیای متنوع فرهنگ و هنر ایرانی ـ اسلامی ، نشأت می گرفت . وی همچنین به زبانهای عربی و عبری احاطه داشت ، زبان فارسی پهلوی را بخوبی می دانست و با خط میخی نیز آشنا بود (همان ، ص 25).
پیرنیا در نهم شهریور 1376، پس از یک دوره بیماری طولانی ، درگذشت و در دانشکدة معماری دانشگاه یزد به خاک سپرده شد.