گزارش از: سومین همایش ملّی ثبت میراث فرهنگی
محسن فتوحی: نماینده انجمن دوستداران و حافظان خشت خام-
بیست سوم،بیست چهارم و بیست پنج خرداد ماه سال جاری سومین همایش ملّی ثبت میراث فرهنگی در استان چهارمحال و بختیاری در شهرستان بروجن، مجتمع فرهنگی تفریحی آفتاب در مجاورت تالاب چغاخور برگزار شد.
همایش مذکور در واقع مجمعی بود برای ثبت مواریث فرهنگی کشور از تمامی استانهایی که پروندهای برای ارائه و ثبت داشتند. حاضرین کمیته فنی ثبت میراث فرهنگی کشور با مدیریت خانم دکتر مومنی و آقایان مهندس رحمانی و مهندس موکاری بهعنوان کمیته فنی و تعیینکنندهی پروندههای واجد شرایط ثبت و واجد حضور در همایش ثبت میراث فرهنگی را مطرح نمودند و از سوی دیگر شورای عالی سیاستگذاری ثبت میراث فرهنگی قرار داشت که در واقع اعضای این شورا نظر نهایی را برای ثبت میدهند. ریاست این شورا مهندس مسعود علویان صدر، معاون میراث فرهنگی سازمان است و مهندس سید مهدی موجابی،مهندس یونس صمدی و مهندس یداللّه پرموناعضای آن میباشند و در طرف مقابل کمیته فنی ثبت قرار داشتند.
تمامی استانها با هیأتی شامل مدیر کل سازمان، معاون حفظ و احیاء، مسئول ثبت ومسئول واحد حقوقی سازمان خود شرکت کرده بودند.
برای اولین بار با نظر آقای مهندس علویان صدر از انجمنهای فعال میراث فرهنگی کشور دعوت بهعمل آمده بود تا بهعنوان ناظر در همایش شرکت داشته باشند. از این سو از استان یزد انجمن دوستداران و حافظان خشت خام دعوت شده بود که به دلیل مشغله دوست عزیزمان آقای علیرضا صادقی مدیر انجمن دوستداران و حافظان حافظان خشت خام ایشان حضورنداشتند و بنده به نیابت از ایشان در این همایش شرکت کردم. دلیل حضور من را میتوان رشته دانشگاهی مرتبط و فعالیتم در میراث فرهنگی و همچنین آگاهی از مراحل ثبت و پروندههای ثبت، نام برد که با صلاح دید آقای صادقی و با مشورت از آقای ملاحسینی (دبیر انجمن چارسوق کویراردکان) صورت گرفت.
ملاقات اولیهی تشکلها اوایل صبح روز دوشنبه در ترمینال شهرکرد بود سپس با هماهنگی صورتگرفته توسط آقای طباطبائی (عضو خانه فرهنگ جاودان)، در محلهای بهنام مهدیه در خانهای ساکن شدیم. بهدلیل شرایط نامناسب مکان استقرار و نیز دوری از محل برگزاری همایش، دوستان تصمیم گرفتند تا بهمحل همایش رفته و با هماهنگی و رایزنی مکان استقرار را به آنجا انتقال دهند که این مهم با هماهنگی جناب آقای طباطبائی و نیز آقای قاسمی (معاون آقای علویان صدر در امور ثبت)صورت گرفت.
حضور انجمنهایی از شیراز،همدان،یزد،سیراف،استهبان،گرگان،تهران،رامهرمز،کرمان،راین و خوزستان جمعی متنوع و کشوری را بین انجمنهای حاضر بهوجود آورده بود. مجتمع آفتاب که متعلق به شرکت پتروشیمی بندر امام بود و محیط مطبوعی داشت،خستگی سفر را از دوش دوستان برد.انجمنهای دوستداران میراث، حاضرینی بودند که برای آیندهی روشن و بهتر در امور ثبت و نیز تقابلی آیندهدار با میراث استانهای حوزهی فعالیت خود،در این همایش حاضر بودند و با امیدِبه آینده خوب برای میراث کشور، راغبانه در سالن همایش حاضر شدند.
بعد از تلاوت قرآن و سرود جمهوری اسلامی و سخنرانی خانم دکتر مومنی و معاون سیاسی-امنیتی استانداری چهار محال و بختیاری و آقای علویان صدر مراسم با حضور اولین استان شروع شد.
آقای علویان صدر در حال سخرانی
جمع نمایندگان انجمن های حاضر در سالن همایش
از نکاتی که آقای علویان صدر بیان کردند میتوان به نامگذاری سال جاری به سال احیاء مساجد جامع و اماکن متبرکه اشاره داشت و اعتباری که برای این منظور تخصیص خواهد یافت و گرفتن ردیف بودجهای خاص در این خصوص اشاره کرد. از سویی دیگر این امر، با مشارکت صحیح با اوقاف امکانپذیر دیده و تاکید داشتند مراکز استانها باید با اوقاف ارتباط خوب و سازندهای داشته باشند.نکتهی مهم دیگر، تاکید ایشان برای حرکتی صحیح از سوی تمامی میراث دوستان درخصوص برخورد درست و علمی و پژوهشی با ادغام سازمان میراث فرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد بودواز حرکت مرکز پژوهشهای مجلس و پژوهش این مرکز در خصوص این ادغام و مخالفت این مرکز صحبت کردند.
در ادامه همانطور که اشاره شد استان ها به ارائه پرونده های ثبتی خود و دفاع از آنها پرداختند.
روال کار اینگونه بود که معاون حفظ و احیاء در پشت تریبون قرار میگرفت و با ارائهی خلاصهای از پروندهی ثبتی که قبلاً با تأیید کمیتهی فنی ثبت، مجزا به ثبت رسیده بود،از پرونده مذکور دفاع میکرد و گاهی هم مسئول ثبت به دفاع از پرونده میپرداخت و این بستگی به تسلط شخص داشت و کمیته فنی نیز به دفاع از پرونده مذکور میپرداخت و همینطور نواقصی که در ارائهی اولیه تصحیح شده بود.از سوی دیگر شورای ثبت با نظرخواهی از جمع و نظر خود، پرونده را به شور گذاشته و به ثبت یا رد و یا مهلت در خصوص تصحیح پرونده میپرداخت. بنا به رسم، اگر پرونده ثبت واجد شرایط ثبت میبود، با صلواتی پرونده ثبت میشد. پروندهها معمولاً از دو شاخه ملموس برخوردار بودند که شامل: بناها، محوطهها،سنگنگارهها، تپههای باستانی و آثار ناملموس شامل: آیینهای سوگواری، بازیها، دستبافتها و جشنهای سنتی اشاره کرد.
در روز اول بعد از ارائه چند استان نوبت به ارائه استان کردستان رسید که زمانی برای رفع خستگی و نیز تماشای رقص محلی کردستان با نام(هه لپه ر کی) داده شد. زیبایی و نظم این مراسم چنان جذاب بود که هم رفع خستگی شد و هم نشاطی دوباره به حاضرین بخشید. در این هنگام دوستان از جمله آقایان طباطبائی و مغازهای بهمعرفی خود و حضور انجمنها به آقای علویان صدر پرداختند، که این امر باعث شد تا آقای علویان صدر در ادامهی جلسه به حضور انجمنها اشاره نمایند و بر تحویل ودادن مسئولیت ثبت میراث فرهنگی به انجمنها تاکید نمایند و نیز ضرورت جهانی این امر را تبیین کنند. ایشان در ادامه به بررسی خارج از نوبت پروندههای تهیه شده از سوی انجمنها تاکید نمودند که این امر باعث تشویق حضار شد.
بعد از صرف نهار و خواندن نماز و نیز کمی استراحت کار بررسی پروندههای ثبتی تا ساعت یازده ادامه یافت. قابل ذکر است در زمان استراحت در ساعات اولیهی شب گروهی از استان لرستان به برپایی سیاه چادرهای محلی پرداخته بودند و نیز با نمایش موسیقی سنتی و رقص محلی برای ارائه پرونده خود اقدام کردند.بعد از صرف شام جلسه تا ساعت یازده ادامه یافت و بعد از بررسی آخرین استان در این روز، روز اول به پایان رسید.
روز دوم ساعت نه صبح شروع شد. روال همان روال قبل بود. برای اولین بار در بررسی مسئله تعیین حریم تپههای باستانی استان کرمانشاه با نظر آقای علویان صدر، آقای مسعود رشیدینژاد، فوق لیسانس باستانشناسی از انجمن دانشآموختگان باستانشناسی همدان،در شورای چهار نفرهای بررسی مسئله تعیین حریم تپههای استان کرمانشاه را برعهده گرفتند. ایشان از طرف انجمنهای میراث فرهنگی کشور حضور یافته بودند که این را میتوان خط مشی مثبت در آیندهی فعالیتهای ثبتی انجمنها دانست؛ حضوری که میتوان گفت مثبت وارزنده بود. آقای رشیدینژاد باستانشناس جوان و آگاه و البته بیتوقع توانست در موردآگاهی و علمی بودن سطح انجمنهای میراث فرهنگی کشور خودی نشان دهند.در ادامه کار به روال قبل، بهبررسی پروندههای ثبتی پیگرفته شد. حضور آقای مهندس موجابی از بزرگان مرمت و پیشکسوتانمیراث فرهنگی و عضو شورای عالی سیاست گذاری ثبت میراث فرهنگی باعث دلخوشی و مسرت مرمتگران جمع شد.ایشان نظرات کارشناسی و ارزندهای در خصوص برخی از پروندهها ارائه دادند.
در این زمان با رایزنیهای دوستان برای گرفتن زمانی جهت دیدار خصوصی انجمنهای میراث فرهنگی با آقای علویان صدر جلسه ادامه یافت ولی به دلیل فشردگی بررسی پروندهها و کمبود وقت، جلسه در ساعت یازده شب برای برگزاری نماز و نیزصرف شام و استراحتی مختصر و نیز بازدید از رقص محلی استان بوشهر قطع و دوباره ادامه یافت که تا ساعت دو ونیم بامداد طول کشید. در ساعات آخرینِ شب،استان یزد به ارائه پروندههای خود پرداخت که کاملبودن پروندهها از سوی جناب آقای مهندس نیکزاد جای تقدیر و تشکر داشت و باعث ثبت تمامی پروندهها بهعنوان اولین استانی شد که تمامی پروندههای خود را بهثبت رسانده بود.
روز سوم و روز پایانی با ارائه کارگاه تعیین حریم و عرصه از سوی آقای مهندس بهرام رضایی در سالن جانبی سالن همایش شروع و در ادامه در سالن اصلی کار پروندههای دیگر استانها ادامه یافت. در ساعت 10:30 بالاخره تلاش دوستان نتیجه داد و جلسهای با حضور خانم ریاحی و آقای مهندس علویان صدر و جناب آقای قاسمی با انجمنهای حاضر گذاشته شد که بررسی چهار موضوع مورد نظر بود و از سوی آقایان طباطبائی،مغازهای،گهستونی و خانم مجردی صورت گرفت که شامل:
مجتبی گهستونی: ایجاد کارگاههای آموزشی در خصوص ثبت میراث ملموس و ناملموس از سوی ادارات کل؛
امین طباطبائی: پیشنهاد یک دبیرخانه دائمی ارتباطی با سازمان کل در محل سازمان میراث فرهنگی؛
بابک مغازهای:احیاء دوبارهی صندوق حفظ و احیاء برای تسهیل در امر مرمت و واگذاریها و تغییر کاربریها؛
مریم مجردی:ایجاد فضای مثبت در خصوص ازسرزندگی گرفتن و مثبتگرایی در تغییر کاربریهای بافتهای تاریخی.
در پایان جناب آقای مهندس علویان صدر به توضیح سوالات مطرح شده پرداختند.
انجمنهای میراث فرهنگی باید در ارتباط با سازمان همسو عمل کنند و قبل از آن باید به آموختن ادبیات گفتمان و تدوین ادبیات همسو رسید تا بهتوان با هم در تعامل و همکاری متقابل قرار گرفت نه در مقابل هم. متاسفانه انجمنهای میراث فرهنگی با ادبیات انتقادی در مقابل سازمان هستند ونه در تقابل.
در دنیا، سازمانهای دولتی دیگر صرفاً تنها حافظان میراث فرهنگی نیستند، بلکه مشارکت کننده در حفاظت میراث فرهنگی هستند.ایران با داشتن 40000 اثر ثبتی و قابلیت ثبت یک میلیون اثر شناسایی شده و بودجه 48 میلیارد تومانی نمیتواند بهتنهایی حافظ آثار تاریخی کشور باشد.بلکه این مردم و سازمانهای غیردولتی هستند که با مشارکت در تغییر کاربریها و نیز احیاء و حفاظت بناها باید در این امر سازمان را یاری کنند.
امید است تا با ایجاد یک دبیرخانه دائمی سازمان ارتباط خوبی با انجمنهای حامی میراث فرهنگی ایجاد کند.
در خصوص واردشدن انجمنهای میراث فرهنگی برای ثبت آثار ملموس و ناملموس،آقای مهندس علویان صدر این امر را با حضور در این همایش همایشهای بعدی ممکن دانسته ولی هنوز برای این امر و نیز هماهنگی سازمانهای کل استانها کمی زود دانسته که با هماهنگیها و ارتباط مثبت سازمانهای استان با انجمنهای میراث فرهنگی و تعامل صحیح امکانپذیر میباشد.
بیشترین نکتهای که آقای مهندس علویان صدر بر آن تاکید داشتند عملکرد صحیح و عکسالعمل مثبت انجمنهای میراث فرهنگی در خصوص ادغام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با سازمان میراث فرهنگی کشور بودکه میتواند در خصوص ارتباطها و تعاملات بعدی سازمان با تشکلها نقطه قوت و شروعی بهجا باشد. در پایان، جلسه با ثبت عکس یادگاری با ایشان و خانم دکتر ریاحی خاتمه یافت.
بعد از جلسه با هماهنگی جناب آقای قاسمی، خودرویی جهت حرکت بهسوی شهرکرد و بازدید از موزههای شهر تهیه شد که نقطه اتمام سفر بود.
محسن فتوحی اردکانی؛
نماینده انجمن دوستداران و حافظان خشت خام- سومین همایش ملّی ثبت میراث فرهنگی
29/3/۹۰