در حالي كه ساختمان دانشگاه يزد، دكل هاي شركت برق، ايجاد پمپ گاز CNG و ويراژ موتورسواران يزدي روي سراشيبي دخمه تاريخي يزد، تهديدي براي اين اثر ملي تاريخي به شمار مي رفت، حالابا ورود شركت آب و فاضلاب استان يزد و ساخت و سازهاي اين شركت در حريم دخمه زرتشتيان، اين اثر تاريخي در معرض تهديد بيشتر و جدي تري قرار گرفته است.


 دخمه باستاني يزد مربوط به دوره ساسانيان است و در اسفند ۱۳۸۳ به عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيد؛ اما حالاحدود 100 تا 200 هكتار از وسعت 1800 هكتاري آن مورد تهديد جدي قرار گرفته است؛ امري كه نگراني و اعتراض زرتشتيان منطقه را در پي داشت تا جايي كه گروهي از زرتشتيان محله نرسي آباد در يزد، مراسم گهن باري را به نشانه اعتراض و در گستره دخمه يزد برگزار كردند. اين آيين سنتي به اين اميد برگزار شد كه ساخت و سازهاي غيرمجاز در حريم دخمه يزد به پايان برسد.يكي از اعضاي اصلي انجمن زرتشتيان يزد در اين مراسم اظهار مي كند: ساخت و ساز سازمان آب و فاضلاب يزد در زمين سنددار دخمه و آرامگاه يزد كه توليت آن با انجمن زرتشتيان يزد است، ادامه داشته و موجبات نگراني ما را فراهم كرده است.به گفته پروين فرخاني، انجمن، وكيل گرفته و پيگير موضوع است؛ اما سازمان آب و فاضلاب همچنان در حال ساخت مخزن و بتن ريزي است.وي در عين حال از قول شركت آب و فاضلاب يزد، فرمانداري يزد و استانداري يزد خبر داده و مي گويد: مسوولان گفته اند كه از ساخت و ساز بيشتر در اين گستره جلوگيري خواهد شد.فرخاني با بيان اين كه اين موضوع از طرف آقاي كوروش نيكنام، نماينده زرتشتيان در مجلس نيز در حال پيگيري است، مي افزايد: ما اميدواريم اين پيگيري ها نتايج مثبتي در پي داشته باشد.هادي غفاري، وكيل پرونده انجمن زرتشتيان يزد نيز با بيان اين كه ساخت و ساز منبع بتني در عرصه دخمه هاي يزد منجر به طرح شكايت از سوي انجمن زرتشتيان شده است، مي گويد: البته با پيگيري اين پرونده و مذاكراتي كه تاكنون صورت گرفته، قرار شد كه اين مساله را به صورت مسالمت آميز حل كنيم.
    

  شهرداري يزد زمين را واگذار كرد

 اين گفته ها در حالي مطرح مي شود كه شركت آب و فاضلاب در پاسخ به پيگيري هاي انجام شده، ادعا كرد، شهرداري يزد، اين زمين را به آنها واگذار كرده است. اين در حالي است كه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد مدعي است كه شركت آب و فاضلاب بدون استعلام وارد اين قضيه شده و با وجود درخواست هاي مكرر اين سازمان مبني بر توقف كار، به ساخت و ساز خود ادامه مي دهد.
    مديركل ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد در اين باره به خبرنگار جام جم مي گويد: اين سازمان، اقدام شركت آب و فاضلاب را تعرض به حريم تاريخي ثبت شده دانسته و مي داند.بهرام رضايي مي افزايد: اما پيگيري سازمان ميراث فرهنگي يزد به عنوان سازمان متولي آثار تاريخي و باستاني تاكنون در اين زمينه اثربخش نبوده است.

        كار ما غيرقانوني نيست

    در همين حال، مديركل شركت آب و فاضلاب استان يزد با اشاره به اين كه انجمن زرتشتيان خود اجازه ساخت و ساز را به اين شركت داده است، مي گويد: ما همه كار ها را طبق قانون پيش برده و حتي جزييات همه كارها را با اطلاع انجمن زرتشتيان انجام داده ايم.علي اسلامي در گفت وگو با «جام جم» اظهار مي دارد: زميني كه شركت آب و فاضلاب در آن ساخت و ساز انجام داده، متعلق به اين شركت است.وي در عين حال با تاكيد بر اين نكته كه شركت آب و فاضلاب تاكنون حتي يك سانتي متر به دخمه تاريخي يزد تعرض نكرده است و زميني كه در حال حاضر در دست ساخت دارد، متعلق به خود شركت است، تصريح مي كند: ساخت مخازن بتني در اين منطقه براي شهر يزد حياتي است و ما اميدواريم با ساخت اين منابع بتوانيم مشكلات شهر يزد را در اين خصوص كاهش دهيم.اسلامي مي افزايد: همشهريان زرتشتي بايد در جريان باشند كه 2500 مترمربع زميني كه اين فعاليت دارد در آن صورت مي گيرد براي ساخت منبع بتني نيست؛ بلكه به عنوان حريم مخزن در نظر گرفته شده است.وي با بيان اين كه به هر حال ما كار غيرقانوني و تصرفي انجام نداده ايم، تاكيد مي كند تمام مستندات نشان مي دهد كه تمامي كارهاي شركت آب و فاضلاب در اين محدوده با توافق و اجازه انجمن زرتشتيان بوده است.البته پيگيري هاي خبرنگار جام جم حاكي از اين است كه ساخت و سازهاي شركت آب و فاضلاب در محدوده تاريخي دخمه يزد در كميسيون فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد مطرح شده و اين كميسيون قرار است بزودي نظر خود را درباره اين ساخت و سازها اعلام كند.

    
    تاريخچه دخمه باستاني يزد

 دخمه باستاني يزد از جاذبه هاي ارزشمند و تاريخي است كه در انتهاي جنوبي شهر يزد در حوالي منطقه صفاييه در بالاي تپه اي نسبتا مرتفع قرار دارد. دخمه ها فضاهاي ديدني و البته پررمز و رازي هستند كه حكايت دفن مردگان در آيين زرتشت را به تصوير مي كشند.دخمه زرتشتيان در واقع همان گورستان زرتشتيان است كه علاوه بر قبرستان معمولي داراي فضاهايي است كه آداب و رسوم دفن مردگان اين كيش و آيين را در سينه خود جاي داده است. زرتشتيان از ديرباز تا حدود 40 سال پيش، اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبي خود و طي انجام مراسم ويژه در اين دخمه ها قرار مي دادند تا طعمه كركس هاي كوه هاي اطراف شوند.اين دخمه ها بخش هاي مختلفي داشتند كه نوار دايره انتهايي متصل به ديوار پيرامون دخمه، مخصوص مردها، نوار دايره مياني بعد از قسمت مردها مخصوص زن ها و نوار دايره داخلي بعد از زن ها مخصوص كودكان بوده است.در مركز دايره نيز چاه استودان يعني استخوان دان است كه سنگ متحركي به نام ارويس در ته آن چاه وجود دارد كه وقتي اجساد به وسيله مرغان لاشه خور از گوشت و پوست تهي شده و تحت تاثير آفتاب كاملاخشك مي شدند، استخوان ها را در آن چاه مي ريختند تا تبديل به خاك شود.دخمه ها درواقع گورستان هايي بودند كه چندين بار از آنها استفاده مي شد؛ چراكه پس از مدتي و طي مراسمي خاص، محوطه داخل دخمه جارو و ضدعفوني مي شد و بار ديگر دخمه مذكور مورد استفاده قرار مي گرفت.2 دخمه در بالاي تپه صفاييه به شكل 2 عمارت سنگي مدور برج مانند با فضاي ميان تهي وجود دارد كه دخمه قديمي تر با قطر 15 متر هانجكي هاتريا (زرتشتي هندي الاصل) نام دارد و دخمه جديدتر هم كه مربوط به دوره قاجاريه است، با قطر 25 و ارتفاع 6 متر به گلستان معروف است.

    پس از اين كه «مانكجي ليمجي هاتريا» معروف به «مانكجي صاحب» به عنوان نماينده انجمن بهبودسازي وضعيت زرتشتيان در ايران حدود 140 سال قبل و از طرف پارسيان بمبئي براي بهبود وضع اجتماعي و ديني زرتشتيان به ايران آمد، بعضي از اين دخمه ها تعمير و نوسازي و دخمه هاي جديدتري هم ساخته شدند كه مدتي مورد استفاده قرار داشتند.